Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Türkiye’de 2024’te sürekli yoksulluk oranı yüzde 13,7 olurken, her 10 kişiden neredeyse altısı borçlu.
TÜİK ‘2024 Yoksulluk ve Yaşam Koşulları İstatistikleri’ni açıkladı.
TÜİK’in tanımıyla basitçe hane halkındaki her bir ferdin elde ettiği kişisel yıllık kullanılabilir gelirlerin toplamı ile hane bazında elde edilen yıllık gelirlerin toplamından bu dönem için ödenen vergiler ve haneye yapılan düzenli transferler düşüldükten sonra geriye ‘hane halkı kullanılabilir geliri’ kalıyor.
Bu gelirler şunlar olabilir:
* Maaş-ücret, yevmiye
* Emekli maaşı, dul-yetim aylıkları ve yaşlılara yapılan ödemeler
* Karşılıksız burs vb. ayni veya nakdi gelirler ile gayrimenkul kira geliri
* Haneye yapılan karşılıksız yardımlar
* 15 yaşın altındaki fertlerin elde ettiği gelirler
Bir hanede bulunan kişi sayısı kadar bunların yaşı ve harcama ihtiyacı farklı oluyor. Bu dikkate alınarak ‘eşdeğer hane halkı büyüklüğü’ bulunuyor.
Bu iki veri kullanılarak ‘eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert geliri’ hesaplanıyor.
Aslında hanenin kazandığı gelirin hanedeki kişi sayısına bölünmesi demek. Ancak hanedeki bireylerin yaşı da dikkate alınıyor.
Medyansa ülkedeki tüm gelirler küçükten büyüğe sıralandığında ortaya düşen değeri gösteriyor ve ‘eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert medyan geliri’ bulunuyor.
TÜİK’in verileri şöyle:
* Eş değer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’si dikkate alındığında yoksulluk oranı 0,1 puan artışla yüzde 13,6.
* Yüzde 60’ı dikkate alındığında yoksulluk oranı 0,1 puan azalışla yüzde 21,2.
* Yüzde 40’ı dikkate alındığında yoksulluk oranı 0,1 puan azalışla yüzde 6,9.
* Yüzde 70’i dikkate alındığında yoksulluk oranı 0,1 puan azalışla yüzde 28,9.
En düşük yoksulluk yüzde 6,5’la tek kişilik hanelerde
* Eş değer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50’si dikkate alındığında tek kişilik hane halklarında yoksulluk oranı 0,8 puan azalışla yüzde 6,5. Bu birden fazla kişiden oluşan hane halklarındaysa 3,1 puan artışla yüzde 10,8.
En yüksek yoksulluk bir okul bitirmeyenlerde
Eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin 50’si dikkate alındığında bir okul bitirmeyenlerin yüzde 24,7’si, lise altı eğitimlilerin yüzde 13,6’sı, lise ve dengi okul mezunlarınınsa yüzde 7,4’ü ‘yoksul.’ Yükseköğretim mezunlarıysa yüzde 2,7’yle en düşük yoksulluk oranına sahip grup..
Maddi ve sosyal yoksunluk oranı yüzde 13,3
Hane düzeyinde maddi ve sosyal yoksunluk oranında otomobil sahipliği, ekonomik olarak beklenmedik harcamaları yapabilme, evden uzakta bir haftalık tatil masrafını karşılayabilme, kira, konut kredisi, faizli borçları ödeyebilme, iki günde bir et, tavuk, balık içeren yemek yiyebilme, evin ısınma ihtiyacını karşılayabilme ve mobilyaları eskidiğinde değiştirebilme durumu dikkate alınıyor.
Fert düzeyindeyse eskimiş giysileri yerine yenisini alabilme, düzgün iki çift ayakkabıya sahip olabilme, ayda en az bir kez tanıdıkları ile toplanabilme, ücretli boş zaman faaliyetlerine katılabilme, kendini iyi hissetmek için bir miktar para harcayabilme ve kişisel amaçlı kullanım için internet sahipliğine bakılıyor.
2024’te bu on üç maddenin en az yedisini karşılayamayanların oranı 1,1 puan azalışla yüzde 13,3. Bu oran 2023’te yüzde 14,4’tü.
Sürekli yoksulluk oranı yüzde 13,7
Dört yıllık panel veri kullanılarak hesaplanan sürekli yoksulluk oranı eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 60’ına göre son yılda ve aynı zamanda önceki üç yıldan en az ikisinde de yoksul olan fertleri kapsıyor.
2024’te bunların oranı bir önceki yıla göre 0,7 puan artışla yüzde 13,7.
Yüzde 29,3 yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında
Yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olanlar; göreli yoksulluk, maddi ve sosyal yoksunluk ve düşük iş yoğunluğu göstergelerinin en az birinden yoksun olanları ifade ediyor.
Buna göre 2024’te fertlerin yüzde 29,3’ü yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında.
Bunların yaş gruplarıysa şöyle:
* 0-17 yaş yüzde 38,9
* 18-64 yaş yüzde 26,3
* 65 ve üstü yaş yüzde 23,3
Nüfusun yüzde 4,3’ü dört yıl boyunca yoksulluktan çıkamadı
Dört yıllık panel veri kullanılarak medyan gelirin yüzde 50’sine göre hesaplanan yoksullukta kalma süresi incelendiğinde sonuçlar şöyle:
* Fertlerin yüzde 10,1’i dört yıl içinde bir yıl, yüzde 6,5’i iki yıl, yüzde 4,3’ü üç yıl, yüzde 4,3’üyse dört yıl yoksullukta kaldı.
* Nüfusun yüzde 74,8’iyse dört yıl boyunca hiç yoksulluk sınırının altında kalmadı.
Nüfusun yüzde 31,3’ünün problemleri: Sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçevesi
Kurumsal olmayan nüfusun yüzde 31,3’ü sızdıran çatı, nemli duvarlar, çürümüş pencere çerçeveleri vb. problemler yaşarken, yüzde 30,2’si konutunda izolasyondan dolayı ısınma sorunu, yüzde 21,7’si trafik veya endüstrinin neden olduğu hava kirliliği çevre kirliliği veya diğer çevresel sorunlarla karşılaştı.
Taksit ödemesi veya borcu olanların oranı yüzde 56,8
TÜİK’in ulaştığı diğer sonuçlarsa şöyle:
* Konut alımı ve konut masrafları dışında borç veya taksit ödemesi olanların oranı 1,2 puan azalışla yüzde 56,8 oldu. Nüfusun yüzde 5,2’sine bu ödemeler yük getirmezken yüzde 39,1’ine biraz yük, yüzde 12,5’ineyse çok yük getirdi.
* Konut masraflarının çok yük getirdiği hanelerin oranı 3,9 puan azalışla yüzde 13,6 olurken, bu masrafların biraz yük getirdiği hanelerin oranı 4,7 puan artışla yüzde 71,2 oldu. Konut masraflarının yük getirmediğini belirten hanelerin oranıysa 0,7 puan azalışla yüzde 15,2.
* Fertlerin yüzde 57,5’i evden uzakta bir haftalık tatil masraflarını, yüzde 39,3’ü iki günde bir et, tavuk ya da balık içeren yemek masrafını, yüzde 26,8’i beklenmedik harcamaları, yüzde 15,1’i evin ısınma ihtiyacını, yüzde 59,6’sı ise eskimiş mobilyaların yenilenmesini ekonomik olarak karşılayamadığını beyan etti.
Evi olanların oranı yüzde 56,1
Konut araştırması sonuçlarıysa şöyle:
* Konuta sahip olanların oranı 0,1 puan azalışla yüzde 56,1
* Kirada oturanların oranı yüzde 28
* Lojmanda oturanların oranı yüzde 0,9
* Kendi konutunda oturmayıp kira ödemeyenlerin oranıysa yüzde 15.
