TÜİK’in 2024 yılı Hanehalkı Tüketim Harcamaları verilerine göre, gıda israfı alışkanlıkları gelir gruplarına göre büyük farklılıklar gösteriyor. Gelirden en düşük payı alan yoksul kesim, gıdayı çöpe atmamak için daha çok çaba harcarken, gelirden en yüksek payı alan yüzde 20’lik kesim ise fiyatları kontrol ediyor.
Ekonomim’den Özden Şeyda Uyanık’ın haberine göre; Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2024 yılı Hanehalkı Tüketim Harcaması istatistiklerini açıkladı. Verilerde gıda israfı konusu dikkat çekti.
Gıda israfında gelir düzeyleri arasındaki farklar dikkat çekici olurken, fiyat takibi, paylaşım, son kullanma tarihi ve beslenme alışkanlıkları gibi unsurlar öne çıktı.
Gıda alışverişlerini planlamada gelir düzeyi farkı net oldu. “Alışveriş listesi yaparak” markete gidenlerde gelirden en az pay alan kesim öne çıkarken, “Alışveriş listesi yapmadan” gıda alanlarda da gelir düzeyi düşük kişiler yüksek kaldı.
“Alışveriş listesi ile birlikte plansız” ve “Ürünün fiyatını takip ederek” alışveriş yapanlar ise gelir düzeyi yüksek kesimde çoğunlukta oldu.
Gıda bilinci
“Son tüketim tarihinin anlamı” ve “Tavsiye edilen tüketim tarihinin anlamı” ile ilgili konularda bilinç gelir düzeyiyle birlikte yükseldi.
Son tüketim tarihinin anlamı için “Bu tarihten sonra kesinlikle ürün tüketilmemeli” diyenler ağırlıklı gelirden en yüksek pay alan kesime doğru bir yükseliş gösterirken, bu konuda fikri olmayanlar gelir düzeyi en düşük kesimde yüzde 18,9 oldu.
“Bu tarihten sonra ürün kalitesi bozulur ancak sağlık sorunu yaratmaz” diyenlerse gelir düzeyi düşük kesimde düşük kalırken, orta sınıfta daha yüksek seyretti.
Son kullanma tarihi için “Ürün açıldıktan sonra bitirilmesi gereken süre” diyenler de gelirle birlikte arttı.
Tavsiye edilen tüketim tarihinin anlamında fikri olmayanlar gelirden en az pay alan yoksul kesimde yüzde 24,1 oranında olurken, en yüksek kesimde ise yüzde 5,9 oldu.
İsraf, gelirle orantılı
Gıda ürünlerini çöpe atarak israf etmeme alışkanlığı, gelir düzeyi arttıkça azaldı. Gıda ürünlerini “hiçbir zaman” çöpe atmadığını söyleyenlerde gelirden en düşük pay alan yoksul kesim yüzde 93,9 olurken, en yüksek pay alan kesimde ise yüzde 71,6 oldu.
“Nadiren” ve “bazen” gıda ürünlerini çöpe attığını belirtenler ise gelirden en yüksek payı alan kısımda sırasıyla yüzde 21,2 ve 6,8 ile en yüksek oldu.
Yoksul kesim bozulmadan gıdayı çöpe atmıyor
Gıda ürünlerini çöpe atarak israf etme nedeninde de gıda ürünlerinin “bozulması” en yoksul kesimde en yüksek oranda görüldü.
“Son kullanma tarihinin geçmesi” gelirden en yüksek payı alan ikinci yüzde 20’lik kesimde en yüksek oranda olurken, gıdaları “Sürekli taze tüketme isteği” ise yine en zengin kesimde en yüksek oranda oldu.
“Fazla satın alınması / pişirilmesi” de zengin kesimde yüksek oranda görülürken, Uygun saklama yerinin olmaması” ise gelir düzeyi en düşük kesimde gıda israfına yol açtı.
En fazla israf edilen gıdalar
En fazla israf edilen gıda gruplarında da gelir düzeyi farklılıkları görüldü.
“Taze meyve ve sebze” en çok israf edilen gıda grubu olurken, gelir düzeyi yükseldikçe israf oranı da arttı.
İkinci sırada yer alan “ekmek” israfı ise tam tersi orantıyla gelir düzeyi arttıkça israfı da azaldı.
Et ve et ürünlerinde israf oranı her gelir grubunda düşük kalırken, süt ve süt ürünlerinde israf en alt 2. Yüzde 20’lik gelir grubunda en yüksek oranda yüzde 18,4 oldu.
Makarna israfı en düşük gelir grubunda en yüksek olurken, kuru bakliyat israfı ise en üst 2. Gelir grubunda oldu.
Paylaşım, gelir azaldıkça artıyor!
Gıda israfını engellemek için yapılanlarda, “Gıda maddelerinin vaktinden önce bozulmalarını engellemek için elimden geleni yaparım” diyenler gelirle birlikte artarken, “Alışveriş listesi hazırlar ve ona göre alışveriş yaparım” diyenler de aynı yükselişi gösterdi.
“Bozulacak olan gıda maddelerini başka şekillerde tüketirim” diyenler her gelir grubunda yakın oldu.
“Tüketebileceğimden fazla gıda maddelerini paylaşırım” diyenler gelir artışıyla ters orantılı yükselirken, “Tüketebileceğimden fazla gıda maddelerini hayvanlara veririm” diyenlerde de en alt gelir grubunda oran yüzde 34,3 olurken, en üst gelir grubunda yüzde 23,9 oldu. 
