Kemençe sanatçısı Derya Türkan, dünyanın en prestijli müzik ödülleri arasında yer alan Aga Khan Müzik Ödülü’nü kazanan ilk Türk sanatçı oldu. Sanatçının sosyal medya paylaşımı olmasaydı belki de kimsenin bu durumdan haberi olmayacaktı. Ne ana akım medya ne de müzik siteleri bu habere yer verdi. Paylaşımı iki satır haberleştiren bir internet haber sitesi hariç. Derya Türkan Ödülü’nü Londra’da düzenlenen görkemli bir törenle aldı. Bu töreni de yine onun paylaşımlarından gördü sevenleri.
Bu ülkede bir reality show yarışmacısı saçını kestirse günlerce konuşulur. Bir popüler kültür figürü bir cümle kursa sosyal medya kendini yerden yere atar. Ama ‘Türk kemençesindeki eşsiz ustalığı ve maceracı kültürlerarası işbirlikleriyle Türk klasik ve halk müziğini küresel sahnede yükselttiği için’ Aga Khan Müzik Ödülü’ne layık görülerek dünya çapında onur kazanan Derya Türkan gibi bir sanatçı, kendi ülkesinde ancak birkaç satır yer bulabilir.
Türk müziği icracılarına karşı bu ilgisizliği anlamak mümkün değil. Yıllardır bu topraklarda yetişen büyük ustalar dünya sahnelerinde övgü toplarken biz hala kendi öz değerlerimizi manşetlerde göremiyoruz. Oysa kemençenin sesi bize ait, onun taşıdığı kültür bize ait, o sesin arkasındaki emek ve ömür bu ülkenin insanlarının ortak mirası.
Medya bugün sadece tıklanma rakamlarının peşinde koşarken bu toprakların en nadide sanatçıları arka planda unutuluyor. Bu yalnızca bir sanatçının değil, tüm Türk müziği mirasının görmezden gelinmesi.
İncesaz’dan dünya sahnelerine
Derya Türkan ismiyle ve kemençesinin nağmeleriyle ilk kez İncesaz grubunun Bir/Eski Nisan albümüyle tanışmıştım. Pop müziğinin Türkiye’de altın çağını yaşadığı o yıllarda İncesaz, Türk müziği için adeta bir manifesto niteliğindeydi. Cengiz Onural ve Murat Aydemir ile kurduğu bu nadide grubun müziklerini albümleri hariç, ‘Ekmek Teknesi’ adındaki kült dizide de severek dinlemiştik.
Derya Türkan’ın yalın müziğiyle ilk karşılaşmam ise Minstrel Era albümüyle oldu. Kemençenin yüzyıllar arasından süzülüp gelen sesiyle, İstanbul’un rüzgârını, sarayların ihtişamını, saklı hazineleri aynı anda hissettiren bir büyü vardı müziğinde.
Yüz yüze karşılaşmamız da bu albüm için yaptığım söyleşi sayesinde oldu. Karşımda hem müziği hem de mütevazılığı ile devleşen biri vardı.
Sonraki yıllar hem müziğinin en sıkı takipçilerinden biri oldum. O sadece kemençesindeki ustalığıyla değil aynı zamanda yıllar boyunda dünyanın en önemli sanatçılarıyla yaptığı kültürlerarası işbirlikleriyle Türk klasik ve halk müziğini küresel sahneye taşıyıp yükseltti. Gel gör ki kendi ülkesinde hala çaldığı enstrümanı Karadeniz Kemençesi sananlar var. Orası ayrı bir bahsin konusu.
Derya’nın parmaklarında saklı hafıza
Evet; Derya Türkan yalnızca bir icracı değil, aynı zamanda bir anlatıcı. Kemençeyi sadece çalmıyor, onu dinliyor, onunla sohbet ediyor, onu tarihin içinden çekip bugüne taşıyor.
Onu sahnede izlerken yay hareketine bakınca bazen bunun bir teknik değil, bir dua olduğunu zannedersiniz. Çünkü Derya’nın dokunuşunda keder de var, sevinç de… Bir halkın hikâyesi de var, İstanbul’un gizli kalmış melodileri de. Sanki her eserle yeniden kurulmuş bir köprüden geçiyoruz; geçmişle bugün, mekânla duygu, insanla kader arasında kurulan ince bir köprü.
Bir sanatçıdan daha fazlası
Derya Türkan hayatının her döneminde zarafetiyle, duruşuyla, mütevazılığıyla örnek bir sanatçı oldu. Sokrates Sinepoulos, Jordi Saval gibi dünyanın en önemli sanatçılarıyla birlikte birçok proje yaptı. Dünyanın en önemli orkestra ve festivallerinde yer aldı. Ben Affleck’in yönettiği ‘Argo’ isimli filmin müziklerini icra etti. Ancak böylesine bir kariyere rağmen her zaman alçak gönüllüğüyle ön planda oldu.
Onu yakından tanıyan biri olarak söyleyebilirim ki Derya’nın kalbi müziğine, müziği de insanlara hep açıktır. Onunla her karşılaşmam, sanki bir melodinin yeni bir hikâyesiyle tanışmak gibiydi.
Derya Türkan, göğsünde yılların izini taşıyan o küçük ahşap kutuyu, insan ruhunun en karanlık yerine bile ışık götürebilecek bir enstrümana dönüştürmeyi biliyor. Sanatıyla insanı onaran, yatıştıran, hatırlatan, bazen sarsan ama her zaman güzelleştiren bir güce sahip.
Çoktan hak etmişti
Aga Khan Müzik Ödülü, yalnızca müzikal başarıyı değil, geleneği geleceğe taşıyan, kültürler arası köprü kuran, sesiyle insanlığı birbirine yaklaştıran sanatçıları onurlandırır. Derya Türkan’ın yıllardır yaptığı tam da bu. Klasik Türk müziğini dünyaya büyük bir zarafetle anlatmak, geleneksel icrayı modern yorumlarla buluşturmak, kemençeyi sınırların ötesine taşıyan projeler üretmek, dünyanın en seçkin müzisyenleriyle aynı masaya oturup müziği ortak bir dil hâline getirmek…
Derya, her çalışmasında müziğin gücünü hatırlatan bir sanatçı oldu. Onun müziğinde kibir yoktur, gösteriş yoktur, ‘ben’ yoktur. Onun müziği insandır, hikâyedir, hafızadır. Aga Khan jürisi belki onu ilk kez şimdi ödüllendirdi ama Derya bu ödülü çok uzun zaman önce hak etmişti.
Bugün, Derya Türkan, 2025 Aga Khan Müzik Ödülü’nün sahibi. Ama bu ödül yalnızca bir sanatçıya değil, bu ülkede sessizce, tevazu içinde çalışan, ardında büyük PR ekipleri olmayan, varlığını magazinde değil, sanatında gösteren bütün gerçek müzisyenlere verilmiş bir selam.
Türkiye belki bu başarıyı yeterince konuşmadı ama dünya konuşuyor. Ve ben biliyorum ki Derya’nın kemençesi bir gün bu ülkenin manşetlerinde de hak ettiği yeri bulacak.
