The Economist, Çinli BYD’nin Türkiye’de hayata geçirmeyi planladığı fabrika projesinin neredeyse hiç ilerlemediğini belirterek, fabrikanın tamamlanması halinde Togg’a sert bir rakip olacağını aktardı.
The Economist’in haberine göre, Çin’in en büyük elektrikli araç üreticisi BYD’nin Manisa’da kurmayı planladığı 1 milyar dolarlık fabrika projesi neredeyse durma noktasında. 2024 yazında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katıldığı törenle imzalanan yatırım anlaşmasından bir yıl sonra sahada yalnızca birkaç konteyner ve ara sıra görülen hafriyat kamyonları var. Açılışın 2026’da yapılması planlansa da takvimin gecikme riski giderek artıyor.
Elektrikli araçlar üretiminde Türkiye önemli bir üs
Türkiye; Avrupa Birliği ile gümrük birliği, düşük işçilik maliyetleri ve yüksek akaryakıt fiyatları sayesinde Çinli elektrikli araç üreticileri için cazip bir üretim üssü. Çinli otomotiv devi Chery’nin de 1 milyar dolarlık yatırım planladığı konuşuluyor. Ayrıca Türkiye’de konvansiyonel araçlarda uygulanan %220’ye varan ÖTV, elektrikli araç talebini artırıyor. 2025’in ilk yedi ayında 100 binden fazla elektrikli araç satıldı; bu, geçen yılın aynı dönemine göre %147 artış demek.
Togg’un liderliği tehlikede
2023’te piyasaya çıkan ve hükümet desteği sayesinde iç pazarda lider konuma gelen yerli üretici Togg, yabancı yatırımların hızlanmasıyla ciddi rekabet baskısıyla karşı karşıya. BYD’nin Manisa fabrikasının faaliyete geçmesiyle yıllık 150 bin araçlık üretim kapasitesi pazara girecek. Marmara Üniversitesi’nden Çağdaş Ungör, “Böyle bir pazarda TOGG’un ayakta kalması zor olabilir” değerlendirmesinde bulunuyor.
AB’nin vergi riski ve Çin’in bekleyişi
Avrupa Birliği, Türkiye’de üretilen ancak %60’tan fazla ithal parça kullanan araçlara ek gümrük vergisi uygulayabileceğini duyurdu. Şartsız ihracat için araç üretiminin en az %25’inin Türkiye’de yapılması gerekiyor. Bu durum, Çinli üreticileri yerli tedarik zincirine yatırım yapmaya zorluyor.
Ancak uzmanlar, Manisa’daki yavaş ilerlemenin AB ile Çin arasındaki elektrikli araç gümrük anlaşmazlığının sonucunu beklemekten kaynaklandığını söylüyor. BYD’nin AB pazarına erişim stratejisini bu diplomatik süreç şekillendirecek.
Çin’in Türkiye’deki toplam yatırımları yaklaşık 5 milyar dolar seviyesinde. Bu rakam, Çin’in Suudi Arabistan, Mısır ve Irak’taki yatırımlarının gerisinde kalıyor. Siyasi olarak iki ülke ilişkilerinde sorunlar azalmış olsa da, Türkiye’nin hukukun üstünlüğü konusundaki sicili yatırımcıları tedirgin ediyor. Ani düzenleme ve vergi kararları, yatırım güvenliğini zedeliyor.
Fırsat mı, tehdit mi?
BYD ve diğer Çinli üreticilerin Türkiye’de üretime başlaması, ülkenin otomotiv sektörüne ciddi bir yabancı sermaye girişi sağlayabilir. Ancak bu gelişme, yerli üretici TOGG için pazar payı kaybı riskini de beraberinde getiriyor. Önümüzdeki aylarda AB-Çin gümrük görüşmeleri ve BYD’nin inşaat süreci, Türkiye’nin elektrikli araç pazarının geleceğini belirleyecek.