Türkiye’nin lokomotif sektörlerinden hazır giyim ve konfeksiyon, son yıllarda yaşanan küresel ve yerel ekonomik gelişmelerin etkisiyle ciddi bir daralma yaşıyor. Türk Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Toygar Narbay, Ekonomi Masası programında sektörün kanayan yaralarına parmak bastı. Narbay, “2 yılda öz kaynaklarımız tükenecek!” uyarısıyla, acil eylem planı çağrısında bulunarak, hükümete 10 maddelik kapsamlı bir destek paketi önerdi.
Toygar Narbay’ın verdiği bilgilere göre, hazır giyim sektörü 2022 yılını 21.2 milyar dolar ihracatla kapatırken, 2023’te dünyadaki daralmanın etkisiyle %9 küçülerek 19.2 milyar dolara geriledi.
Ancak 2024’ün ilk 5 ayında yaşanan 6.9’luk ilave bir daralma yaşadıklarını, bu daralmanın %46’sının Rusya-Ukrayna ve İsrail savaşlarından, %25’inin ise rekabetçilik kaybından kaynaklandığını belirtti. 2024’ün ilk 5 ayında 465 milyon dolarlık bir kayıp var ki, bunun %70’lik kısmı rekabetçilikten dolayı kaybolmuş durumda. Bu gidişatla yıl sonunda ihracatın 17 milyar dolar seviyesini göreceği öngörülüyor, bu da 2022’ye göre 4 milyar dolardan fazla bir düşüş anlamına geliyor. Narbay, Türkiye’nin ilk 5 ayda Avrupa’da %16, Amerika’da ise %10 artan alımlara rağmen pazar kaybettiğini vurguladı.
Maliyetler fırladı, kur geri kaldı: Sanayici nefes alamıyor
Narbay’a göre, sektörün yaşadığı rekabetçilik kaybının temel nedeni, girdi maliyetlerindeki fahiş artış ile kurdaki dengesizlik. Hammadde maliyetlerinin dövize bağlı olarak fiyat esnekliği sağlamasına rağmen , işçilik, enerji, finansman ve genel giderlerin %60’lık maliyet bölümünün tamamen TL ile çalıştığını ifade etti. Son iki yılda (2022-2024) işçilik maliyetlerinin %249 , finansman maliyetlerinin ise %258 arttığını belirten Narbay , aynı dönemde geliri belirleyen kurun sadece %101 arttığına dikkat çekti. Bu durum, maliyetleri dolar bazında %27 artırarak firmaların kârlılığını derinden etkiledi.
“Öz kaynaklar tükenecek, iflaslar başlayabilir!”
TGSD Başkanı, bu maliyet artışının müşteriye yansıtılamadığını, çünkü onların ülkelerinde böyle bir enflasyon olmadığını dile getirdi. Yaptıkları modellemelere göre, 2022’de %10.5 vergi öncesi kar elde eden bir şirketin, 2024 yılında %5.1 zarara döndüğünü ve 2025’i de -%4.5’la kapatmasının beklendiğini aktardı. Narbay, iki yıl üst üste yaşanan bu %5’e yakın zararların , öz kaynağın bu sene sonunda tükeneceği anlamına geldiğini, firmaların öz kaynaklarını kaybettiğini ve yabancı kaynak borçluluk oranlarının yükseldiğini belirtti. Bu para politikasının sanayiciye yaramadığı ve finansal yolla zenginleşmeyi sağladığı vurgulandı. Yılbaşından bu yana sektörde yaklaşık 20.000 kişinin işini kaybettiğini ve istihdamın 571.000 kişiye gerilediğini ifade etti.
10 maddelik acil destek paketi çağrısı
Toygar Narbay, sektörün içinde bulunduğu bu zor durumdan çıkabilmesi için hükümete 10 maddelik bir öneri paketi sunduklarını açıkladı. Bu önerilerin ilk 3-4 maddesinin acilen hayata geçirilmesi gerektiğini vurguladı. Temel taleplerini şöyle sıraladı:
Enflasyona paralel kur artışı ve gelir desteği: Enflasyona paralel bir kur artışı ve net ihracatçılara %10 döviz dönüşüm desteği verilmesi talep edildi.
Ölçek gözetmeksizin istihdam desteği: 250 kişi üzeri firmalara da 2.500 TL’lik istihdam desteği verilmesi çağrısı yapıldı. Narbay, bu büyük firmaların toplam istihdamın %30’una yakınını ve üretimin %40’ını gerçekleştirdiğini belirtti.
Finansman maliyetlerinin düşürülmesi: Riskont faizlerinin tahsilatının dönem sonunda yapılması ve Kredi Garanti Fonu (KGF) destekleriyle teminat oranlarının %25’e çekilmesi gibi adımlarla finansman maliyetlerinin düşürülmesi talep edildi.
Narbay, bu desteklerin sağlanması halinde sektörün 4.5 milyar dolar daha fazla üretim yapabileceği pazarın hazır olduğunu ve 150.000 kişiye hızla iş sağlanabileceğini, bunun işsizliğin %32.2’lere geldiği bir dönemde çok önemli olduğunu ifade etti.
TGSD Başkanı, Türkiye’nin hazır giyim sektöründe Uzakdoğu’ya göre %60, Kuzey Afrika (Mısır, Fas, Tunus) ülkelerine göre ise %45 pahalı olduğunu belirtti. Avrupa’nın göç politikaları nedeniyle Kuzey Afrika’da üretim hafızası oluşturmaya çalıştığını ve Avrupalı firmaların Mısır, Fas, Tunus gibi ülkelere yatırımı tavsiye ettiğini aktardı. Narbay, Türk firmalarının yüksek katma değerli işleri Türkiye’de tutup, diğer “basic” üretimleri Kuzey Afrika veya Türk Cumhuriyetleri’nde yapmaya başlayarak yeniden konumlanmak zorunda kalabileceğini ifade etti.
Bu sektörü kaybetmememiz lazım!
Programda, Türkiye’nin kilogram başı ihracat ortalamasının 1.5 dolar civarında olduğu belirtilirken, hazır giyim sektörünün kilogram başı ihracat değerinin 15.2 dolar olduğu vurgulandı. Toygar Narbay, tekstil ve hazır giyim sektörünün toplam 950.000 kişiye yakın istihdam yarattığını ve bugüne kadar 40 milyar dolarlık yatırım yapıldığını belirterek, “Bu sektörü kaybetmememiz lazım!” çağrısıyla sözlerini tamamladı.