Halk arasında ‘eksi hesap’ olarak bilinen kredili mevduat hesaplarındaki borç 1 trilyona dayandı. Hem ticari hem de bireysel KMH toplamı, 21 Kasım haftasında 929 milyar 518 milyon liraya yükseldi. Buna göre eksi hesaptan kullanılan fatura 3 yılda 15 kat artış gösterdi.
Yüksek enflasyon, yaşam maliyetlerindeki hızlı artış, kredilere getirilen makroihtiyati kısıtlamalar, düşen alım gücü ve maaş artışlarının enflasyon karşısında erimesi hem bireyleri hem de işletmeleri “eksi hesap” kullanımına yöneltti. Halk arasında eksi hesap olarak bilinen Kredili Mevduat Hesabı (KMH), Eylül 2022’de uygulamaya alındığında toplam kullanım 57 milyar lira seviyesindeydi. Ancak Risk Merkezi verileri, üç yıl içinde bu tutarın 670 milyar liraya kadar çıktığını gösteriyor.
Fatura 3 yılda 15 kat artış gösterdi
BDDK tarafından açıklanan güncel rakamlar ise çok daha çarpıcı. Hem ticari hem de bireysel KMH toplamı, 21 Kasım haftasında 929 milyar 518 milyon liraya yükseldi. Bu tutarın 222 milyar 949 milyon lirasını taksitli ticari krediler, 706 milyar 569 milyon lirasını ise tüketici kredileri oluşturuyor.
Yani eksi hesaptan kullanılan fatura 3 yılda 15 kat artış gösterdi. TBB verilerine göre, KMH’leri kullananların sayısı Eylül 2022 ile Eylül 2025 arasında yüzde 19 artışla 31.2 milyon kişiye fırladı. Geçen yıl sonuna göre KMH kullanan kişi sayısı 1.6 milyon artış gösterdi. Dar gelirli kesim geçinmek için KMH’ye yüklenirken kişi başına düşen borç tutarı daha hızlı artış gösterdi. 2022 Eylül’de kişi başına ortalama KMH 2 bin 149 liraydı, bu yıl aynı dönemde bu miktar 19.358 lira artışla 21.507 liraya yükseldi. Kişi başına ortalama borç miktarı 2024 sonunda ise 12.339 lira civarındaydı. Bu yıl daha ciddi ekonomik krizle boğuşan vatandaş sadece 9 ayda bile eksi hesaptan 9 milyar 168 milyon lira borçlanmak zorunda kaldı.
Vatandaş, eksi hesap borcunu dahi kapatamaz hâle geldi
Kredi geri ödemelerinde yaşanan sıkıntılar, artık KMH hesaplarına da yansımaya başladı. Pek çok vatandaş, eksi hesap borcunu dahi kapatamaz hâle geldi. Geçen yıl Eylül ayında tasfiye edilmesi gereken KMH oranı yüzde 2,5 seviyesindeyken, bu yıl aynı dönemde yaklaşık 2 puan artarak yüzde 4,2’ye çıktı. Eylül itibarıyla tasfiyelik KMH tutarı 25 milyar lirayı aşmış durumda.
Tasfiye edilecek KMH oranının en yüksek olduğu il yüzde 11,9 ile Diyarbakır oldu. Diyarbakır’ı yüzde 10,6 ile Mardin, yüzde 9,5 ile ise Şanlıurfa takip etti. Öte yandan KMH kullanımının en hızlı arttığı il yüzde 136’lık büyümeyle Tunceli olarak kayıtlara geçti. Son 12 ayda eksi hesap kullanımının en fazla arttığı ilk 10 il arasında, 6 Şubat Depremleri’nin ağır şekilde etkilediği beş ilin bulunması ise dikkat çekti.
Son 3 yılda 8 katı aşan artış
Eylül 2022’de toplam krediler içinde KMH payı yüzde 1.5’ti. O dönemde KMH miktarı 104 milyar 869 milyon liraydı. Şu anda ise bireysel ve ticari kredili mevduat hesaplarının toplam bakiyesi tüm sektörün toplam kredi bakiyesi içindeki payı yüzde 4’ü aşıyor. Bu miktar son 3 yılda 8 katı aşan artışa işaret ediyor.
KMH hesaplarına uygulanan faiz oranı yüzde 4.5
Yüksek faiz oranlarına rağmen kolay erişilebilir olması ve anlık nakit ihtiyacını karşılaması, bu hesaplara ilgiyi artırıyor. Hesapta bakiye bulunmadığında otomatik devreye giren ve günlük faiz işletilen KMH’ler, hesaba para girişi olduğunda otomatik tahsil ediliyor. KMH hesaplarına uygulanan faiz oranı yüzde 4.5 düzeyinde bulunuyor, azami gecikme faiz oranı da yüzde 4.8 olarak uygulanıyor. Borçlanmaya ayrıca Banka Sigorta Muamele Vergisi ve Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu da eklenince faiz oranı daha da artıyor.