İran, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’yla (IAEA) işbirliğini resmen askıya aldı.
İran, IAEA’yi saldırıları meşrulaştırmak ve İsrail’e saldırı için mazeret vermekle suçluyor. Nitekim IAEA, İsrail ve ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine saldırılarını kınamadı.
İran Meclisi, 25 Haziran’da IAEA’yla işbirliğini askıya alan yasa tasarısını onaylamıştı.
İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan yasayı imzalayarak yürürlüğe koydu.
Böylece İran, IAEA’le işbirliğini resmen askıya aldı.
12 günlük İran-İsrail savaşı ve ABD saldırısı
İsrail 13 Haziran’da İran’ın nükleer programını hedef aldığını söyleyerek hava saldırısı başlatmıştı. ABD, 22 Haziran’da İran’ın önemli nükleer tesislerinden Fordo, Natanz ve İsfahan’ı ‘sığınak delici bombalarla’ vurarak savaşa dahil olmuştu; İran ise misilleme saldırısında Katar’daki ABD üssüne saldırmıştı.
Önceden bildirilmiş bu misillemeden kısa süre sonra 24 Haziran’da Trump, İran ile İsrail arasında ateşkes yapıldığını söyleyerek 12 gündür süren çatışmaların derhal durdurulacağını duyurmuş ve ”Ateşkes yürürlüğe girdi, lütfen ihlal etmeyin” demişti.
NPT anlaşması: İsrail denetlenemiyor
İran, 1970’te yürürlüğe giren Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’nın (NPT) taraflarından; bu anlaşmaya göre halihazırda nükleer silahı bulunmayan ülkeler nükleer silah üretemiyor.
Ayrıca anlaşmaya göre IAEA, nükleer olmayan ülkelerin anlaşmaya uyup uymadığını denetleyebiliyor.
Nitekim IAEA, İsrail saldırısından önce İran’ın anlaşmayı ihlal ettiğini duyurmuştu. İran ise kurumu kınamış ve İsrail’e bir saldırı yapması için mazeret verdiğini öne sürmüştü.
İsrail, İran’ın aksine, NPT’yi imzalamayan beş ülkeden biri. Dolayısıyla IAEA, İsrail’in nükleer silahlarını denetleyemiyor.
İran’ın nükleer tesisleri ciddi hasar aldı
İsrail, İran’daki hedeflere ciddi zarar verdi; ABD’yse yeraltı nükleer tesisleri ‘tamamıyla yok ettiğini’ iddia ediyor.
Uydu görüntülerinde ABD füzelerinin hedefleri vurduğu görülüyorsa da, nükleer tesislerde neyin yok edildiğine ilişkin bağımsız bir doğrulama yok.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, ”IAEA dahil kimse Fordo’daki hasarı henüz ölçemez’ dedi ve hasarın tahminlerince ‘çok ciddi’ olduğunu söyledi: ”Çünkü saldırıda patlayıcı yükler kullanıldı ve tesisteki santrifüjler aşırı titreşime çok duyarlı.”
IAEA başkanı ayrıca Natanz ve İsfahan tesislerinin ABD savaş uçaklarıyla ve Tomahawk füzeleriyle bombalandığını ve hasar aldığını belirtti.
İran, nükleer tesislerindeki hasarı inceliyor. İran devlet televizyonu, İsrail ve ABD saldırılarından önce nükleer tesislerdeki büyün zenginleştirilmiş uranyumun başka bir noktaya taşındığını bildirmişti.