Gıda zehirlenmesinin belirtileri neler, ilk belirtiler görüldüğünde ne yapılmalı? Bozuk gıdalar veya içecekler nasıl anlaşılır? ‘Sokak lezzetleri’nde nelere dikkat edilmeli? Kendini kusturmak doğru mu? Uzmanları yanıtladı…
Almanya’dan İstanbul’a 9 Kasım’da tatil için gelen Çiğdem Böcek, Servet Böcek’le, üç ve altı yaşlarındaki çocukları ‘gıda zehirlenmesi’ şüphesiyle hastaneye kaldırılmış, ailenin tamamı hayatını kaybetmişti.
Olay gıda güvenliği tartışmalarıyla, gıda zehirlenmelerini yeniden gündeme taşıdı.
Peki uzmanlar ne diyor?
Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) Gıda Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Osman Sağdıç’a göre gıda zehirlenmeleri çok faktörlü bir sorun. Temelindeyse gıdaların uygun ortamlarda üretilmemesi, hijyen eksikliği, yanlış pişirme veya hiç ısıl işlem uygulamama ve saklama koşulları yatıyor.
Riskli ürünler
Profesör, gıda zehirlenmesine neden olabilecek ürünleri şöyle sıraladı:
Çiğ veya az pişmiş kırmızı ve beyaz et
Yumurta
Süt ve süt ürünleri
Deniz ürünleri
Konserve gıdalar
Salatalar ve doğranmış sebzeler
Şarküteri ürünleri
Hazır soslar
Sağdıç şunu da ekledi: “Midye gibi kabuklu deniz ürünleriyle, iyi muhafaza edilmemiş balıklar bakteri ve toksin biriktirme açısından riskli. Bayat balıkta biriken histamin ısıya dayanaklıdır, pişirmeyle bertaraf edilemez ve zehirlenmeye neden olabilir.”
‘Kritik hatalar’
Ardından ‘gıda zehirlenmesini en çok arttıran kritik hatalar’ı saydı:
Pişirme işleminin yetersiz yapılması
Pişmiş ürünlerin yeterli düzeyde soğutulmaması
Tekrar ısıtılıp servis edilecek gıdaların yetersiz düzeyde ısıtılması
Gıdaların açık büfelerde yanlış sıcaklıkta bekletilmesi
Maliyeti düşürmek için aynı yağın defalarca kullanılması
‘Sokak lezzetleri’nde dikkat edilmesi gerekenler
Sağdıç’ın önerileriyse şöyle:
* Satıcıların gıda hazırlamada kullandıkları suyun temiz ve hijyenik şartları sağlaması çok önemli.
* Patates, pişi, lokma, balık ekmek gibi kızartma ürünlerinde maliyeti düşürmek için aynı yağın defalarca, hatta günler ve haftalarca kullanılması yağın tekrar tekrar yüksek sıcaklığa maruz kalması, yapısının bozulmasına ve akrilamid gibi kanserojen maddelerin oluşmasına yol açabilir.
* Köfte, döner, kokoreç gibi ürünlerde kullanılan etin kaynağı, tazeliği ve saklama koşulları, açıkta satılan süt mısır, sütle yapılan tatlılar veya açık ayranlarda uygulanan ısıl işlem normlarının belirsiz olması, marul, maydanoz, domates gibi çiğ tüketilen gıdaların yeterince iyi yıkanmaması, üzerlerinde hem tarım ilacı kalıntıları hem de toprak kaynaklı bakterileri riski barındırması nedeniyle tüketiciler sokak lezzetleri alırken bu riskleri taşıyabilecek ürünlerden uzak durmalı veya bilmedikleri ve güvenmedikleri satıcılardan almamalıdır.
Gıda zehirlenmesinin belirtileri
Gıda zehirlenmelerinde en yaygın belirtilerin bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı ve kramplar.
Sağdıç şöyle dedi:
* Belirtiler başladığında vücudunuz artık bir enfeksiyon veya toksinle savaşmaya başlıyor demektir. Bu nedenle dinlenmek bağışıklık sisteminin daha etkin çalışmasına yardımcı olur.
* Kusma ve ishal vücutta sıvı kaybına neden olacağı için sıvı alımına dikkat edilmelidir. Belirtilerin başladığı zamanı not alın ve özellikle son 48 saat içinde yediğiniz gıdaları hatırlamaya çalışın.
* Ayrıca zehirlendiğiniz kaynağı net hatırlıyorsanız mümkünse ALO 174 Gıda Hattı’na bildirimde bulunarak, ilgili gıdaların acil kontrolünün yapılmasını sağlamanız önemlidir.
* Özellikle yüksek ateş, şiddetli kusma veya ishal, ağız kuruluğu, gözyaşının olmaması, idrara çıkamama veya çok az ve koyu renkli idrar yapma, aşırı halsizlik, baş dönmesi, bilinç bulanıklığı gibi daha spesifik belirtiler oluşması durumunda hiç vakit kaybetmeden bir doktora veya sağlık kuruluşuna başvurun.
Yemek ve içeceğin güvensiz olduğunu nasıl anlarız?
Peki bir yemek veya içeceğin güvensiz olduğunu nasıl anlarız?
Bunuysa İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölüm Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ertan Ermiş anlattı:
* İlk olarak, koku oldukça önemli bir ipucudur. Eğer yemek veya içecek normalden farklı veya kötü bir koku yayıyorsa, bu genellikle bozulmuş veya mikropların ürediği anlamına gelebilir.
* Özellikle et, süt, deniz ürünleri ve yemeye hazır gıdalarda kötü koku, bakteriyel veya mikrobiyal bozulmanın belirtisidir ve tüketilmemelidir.
* Görünüm de önemli bir göstergedir. Bozulmuş gıdalar genellikle renk değişiklikleri, lekeler veya şüpheli bir dokuyu gösterir.
Kendini kusturmak doğru mu?
Bir de bu durumlarda kendini zorla kusturmaya çalışanlar var. Ermiş buna karşı uyarıyor:
* Gıda zehirlenmesi belirtileri ilk ortaya çıktığında yapılması gereken en önemli şey kişiyi en yakın sağlık kuruluşuna yönlendirmek. Mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ishal, ateş ve halsizlik gibi belirtiler görüldüğünde, vakit kaybetmeden bir sağlık uzmanına danışmak hayati önem taşır.
* Ayrıca gıda zehirlenmesi kaynaklı bir durum olduğunda son iki, üç gün içerisinde hangi gıdaların veya içeceklerin tüketildiği ve belirtilerin ne zaman başladığı hakkında bilgi vermek tedavi sürecinde faydalı olabilir.
* Zehirlenme durumunda yapılan hatalı uygulamalardan biri mideyi boşaltmak için kendini kusmaya zorlamak. Özellikle asidik maddelerle zehirlenme durumunda bu daha fazla zarar verebilir ve yutulan zehirli maddelerin boğazda yayılmasına neden olabilir.