Türkiye’nin Birleşik Krallık’la imzaladığı 20 adet Eurofighter Typhoon Tranche 4 alım anlaşmasının 8 milyar sterlinlik fiyatı tartışma yarattı. Uzmanlara göre maliyetin yüksek görünmesinin nedeni yalnızca uçaklar değil, kapsamlı destek paketi.
Türkiye, Birleşik Krallık ile 20 adet Eurofighter Typhoon Tranche 4 savaş uçağı alımı için tarihi bir anlaşmaya imza attı. Ancak 8 milyar sterlinlik (10,7 milyar dolar) fiyat etiketi, “Türkiye fazla mı ödüyor?” tartışmalarını gündeme taşıdı. Forbes, Türkiye’nin savaş uçakları için fazla ödeme yapıp yapmadığını aktaran bir analiz haber yayımladı.
Anlaşma, İngiltere Başbakanı Keir Starmer’ın 27 Ekim’de Ankara’ya yaptığı ziyarette duyuruldu. Londra, bu anlaşmanın 20 bin İngiliz işine destek sağlayacağını ve “İngiliz savunma sanayii için önemli bir kazanım” olduğunu açıkladı.
Türkiye’ye 2026’dan itibaren Umman ve Katar’dan 24 adet ikinci el Tranche 3A jetin teslim edilmesi, ardından 2030’da sıfır Tranche 4 uçakların gelmesi planlanıyor.
F-35’in 4 katı
Bazı Türk savunma analistleri fiyatı yüksek buluyor. Analistlere göre paket, “bir jet için yaklaşık 400 milyon sterline” denk gelebilir. Bu rakam, “dört uçağın parasına bir uçak” yorumlarına yol açtı. Karşılaştırma yapmak gerekirse, ABD yapımı F-35A Lightning II’nin ortalama birim maliyeti bugün 100 milyon doların altına düşmüş durumda.
Türkiye ayrıca 40 adet F-16 Block 70 uçağı için Lockheed Martin’le 7 milyar dolarlık yeni bir anlaşmaya hazırlanıyor. Bu rakam, modernizasyon kitleri hariç tutulduktan sonraki tahmini maliyeti yansıtıyor.
Ankara ise anlaşmanın toplam değerinin aslında 5,4 milyar sterlin (7,1 milyar dolar) olduğunu açıklayarak tartışmalara yanıt verdi. Yetkililere göre bu tutar, uçakların yanı sıra mühimmat, bakım, eğitim, simülatörler ve yedek parçaları da kapsıyor.
Kapsamlı paketler fiyatı yükseltti
CEPA uzmanı Steven Horrell, fiyatın yüksek görünmesinin nedeni olarak kapsamlı paketi gösteriyor:
“Bu sözleşmede yalnızca uçaklar değil, ömür boyu destek maliyetleri de yer alıyor. Bakım, simülatörler, pilot eğitimi ve yedek parçalar pakete dahil.”
Anlaşmanın Meteor hava-hava füzesi ile Brimstone hava-yer mühimmatı gibi gelişmiş silah paketlerini içermesi de maliyeti artıran unsurlar arasında. Uzmanlar, modern savaşlarda “uçağın kendisinden çok taşıdığı mühimmatın belirleyici olduğunu” vurguluyor.
Katar Üniversitesi’nden Dr. Ali Bakır, fiyat farkının “uçak, silah, eğitim, entegrasyon ve hizmetleri içeren paket anlaşmadan kaynaklandığını” belirtiyor. Ayrıca Katar’dan 2026’da gelecek ikinci el jetler sayesinde Türkiye’nin bekleme süresi kısalacak.
Ege’de dengeler yeniden kurulabilir
Horrell’e göre anlaşma, Türkiye ile Birleşik Krallık arasında uzun vadeli savunma işbirliğinin de kapısını açıyor:
“Bu fiyatın bir kısmı gelecekteki ortak projelerin veya fikri mülkiyet haklarının ön finansmanı olabilir.”
Türkiye’nin S-400 alımı sonrası F-35 programından çıkarılması, Yunanistan’a hava üstünlüğü açısından avantaj sağlamıştı. Yunanistan bugün Rafale F3R filosuna ve yakın zamanda teslim edilecek F-35’lere sahip olacak.
Yeni Typhoon’ların envantere girmesiyle Türkiye’nin 4.5 nesil jet gücünün, Yunanistan’ın Rafale filosuna denk veya sayısal olarak iki katına çıkabileceği belirtiliyor. Uzmanlara göre bu hamle, Ege’deki dengeyi yeniden kurabilir.
Ankara’nın uzun vadeli hedefleri arasında 2028’de F-35 programına geri dönmek ve aynı yıl milli stealth savaş uçağı TF-Kaan’ı envantere katmak yer alıyor.
Dr. Bakır’a göre Typhoon anlaşması, “yalnızca savaş uçağı alımı değil, Türkiye’nin teknolojik rekabet gücünü koruma ve savunma bağımsızlığını pekiştirme stratejisinin bir parçası.”
Eurofighter mı F-35 mi?
Modern hava kuvvetlerinin omurgasını oluşturan iki savaş jeti, Eurofighter Typhoon ve Lockheed Martin F-35 Lightning II, gökyüzündeki yerlerini farklı yetenek setleriyle sağlamlaştırıyor. Her iki platform da kendi alanında çığır açsa da, temel teknik özellikler ve tasarım felsefeleri onları keskin bir şekilde ayırıyor: Typhoon manevra ve hızın zirvesiyken, F-35 gizlilik (stealth) ve dijital üstünlüğün simgesi.
Typhoon, 4.5. nesil savaş uçağı olarak, hava üstünlüğü için tasarlanmış çift motorlu bir canavar. Kanart-Delta kanat yapısı ve çift Eurojet EJ200 motoru sayesinde Mach 2.0+’nın üzerinde hızlara ulaşabiliyor ve afterburner kullanmadan süpersonik seyir (Supercruise) yapabiliyor. Uçağın yüksek itme-ağırlık oranı ve +9G manevra limiti, onu yakın hava muharebesinde (dogfight) rakipsiz kılıyor.
Buna karşılık, tek motorlu 5. nesil F-35, tamamen farklı bir paradigmaya odaklanmış durumda. F-35, Mach 1.6+ gibi daha mütevazı bir azami hıza sahip olsa da, bu performans farkını radara yakalanmama yeteneğiyle kapatıyor. F-35’in tasarımı, gizlilikten ödün vermemek için hızı bir miktar feda ediyor.
Son nesil teknolojiler kullanılıyor
İki jet arasındaki en büyük ayrım aviyonik ve sensör teknolojilerinde yatıyor.
F-35, tüm sensör verilerini (Radar, Elektro-Optik Hedefleme Sistemi – EOTS, Dağıtılmış Açıklık Sistemi – DAS) birleştirerek pilota tek, anlaşılır bir resim sunan sensör füzyonunda sektör lideridir. Bu, F-35’i savaş alanında benzersiz bir durumsal farkındalık merkezine dönüştürür. Mühimmatını stealth modu için gövde içindeki dahili silah yuvalarında taşıyarak gizliliğini korur.
Typhoon ise gizlilik özelliği sınırlı olduğundan, hayatta kalmak için yüksek hızına ve güçlü Elektronik Harp (EW) sistemlerine güvenir. Hava üstünlüğü için tasarlanmış olması nedeniyle, kanatlarında ve gövde altında daha fazla mühimmat taşıma kapasitesine sahiptir (yaklaşık 9.000 kg), ancak bu yükleme onun radar görünürlüğünü artırır. Günümüzde Typhoon, AESA radarlar ve gelişmiş mühimmatlarla (Meteor, Storm Shadow) sürekli modernize edilmektedir.
Gizlilik ve hız
Sonuç olarak, Typhoon ve F-35 birbirlerinin doğrudan rakibi olmaktan çok, modern bir hava gücünün tamamlayıcı parçaları olarak görülüyor.
F-35, düşmanın hava savunmasını devre dışı bırakmak ve ilk vuruşu gizlice yapmak için idealdir. Savaş alanının dijital beyni olarak görev yaparak diğer dost unsurlara anlık veri akışı sağlar.
Typhoon ise, hava sahası bir kez temizlendikten sonra hava devriyesi, hızlı önleme ve yüksek manevra gerektiren it dalaşlarında üstünlüğünü korur. Hava gücünü genişletmek ve ağır mühimmat taşımak gerektiğinde ilk tercih olmaya devam etmektedir.