2024’teki seçimler, birçok ülkede yoğun kampanyalara, protestolara, haftalar süren oy verme süreçlerine ve beklenmeyen sonuçlara sahne oldu.
Dünyada bu yıl ABD, Hindistan, Gürcistan, Venezuela, Tayvan, Pakistan, Bangladeş, Sri Lanka, Finlandiya, Endonezya, Rusya, Meksika, Avusturya ve Japonya’da halk sandığa gitti.
Birçok ülke, tartışmalı seçim kampanyaları, hükümet kurma süreçleri, uzayan seçimler ve sonuçları tanımayan muhalefet partileriyle gündeme geldi.
ABD seçimlerinin galibi Trump
Bütün gözlerin çevrildiği ABD seçimlerinin galibi Cumhuriyetçilerin adayı Donald Trump oldu. 5 Kasım’daki seçimlerin öncesinde kampanya süreci de çalkantılı geçti.
Ön seçimlerde Demokrat Parti’de mevcut Başkan Joe Biden, Cumhuriyetçi Parti’deyse Trump, partilerinin başkan adayı olabilmek için gerekli delege sayısına rahatça ulaştı.
Sonrasında yaşı ve akıl sağlığıyla ilgili tartışmaların büyümesi üzerine Biden, adaylıktan çekildi ve yerine Başkan Yardımcısı Kamala Harris aday oldu.
Kampanya sırasında Trump, 13 Temmuz’da Pensilvanya’daki mitingde, kürsüden destekçilerine hitap ederken suikast girişimine uğradı. Mitinge katılan bir kişi öldü, iki kişi yaralandı.
ABD’li milyarder Elon Musk’ın Trump’a verdiği yoğun destek de kampanya sürecinin hatırlanan parçalarından biri oldu.
5 Kasım’daki seçimlerden galip çıkmasının Trump, Elon Musk’ı yeni kurulacak Hükümet Verimliliği Bakanlığı’na atayacağını duyurdu.
Bir dönem aranın ardından Beyaz Saray’a dönen Trump ayrıca, 2004’ten bu yana rakibine oy oranında üstünlük sağlayan ilk Cumhuriyetçi aday oldu. Bu sırada kritik öneme tüm salıncak eyaletleri de kazandı.
Cumhuriyetçiler, hem Senato hem de Kongre’nin diğer kanadı Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu sağlayarak önemli bir başarıya ulaştı.
Putin, Rusya’da yüzde 87’yle kazandı
Rusya’da üç gün süren devlet başkanlığı seçimi 17 Mart’ta tamamlandı.
Seçim hem sandık başında hem de uzaktan elektronik ortamda yapıldı. Resmi verilere göre seçimlere katılım yüzde 74’ten fazlaydı. Seçimleri, oyların yüzde 87,8’ini alan mevcut Devlet Başkanı Vladimir Putin kazandı.
Bu, Sovyet sonrası Rusya’da bir başkanlık seçiminde alınan en yüksek oy oranı oldu. Putin, Rusya’da 2000’den bu yana iktidarda.
Gürcistan’da muhalefet, seçim sonuçlarını tanımadı
Gürcistan’da halk, ülkenin, 1991’de bağımsızlığını kazanmasından bu yana 11’inci parlamentoyu seçmek için 26 Ekim’de sandığa gitti.
Kayıtlı 3 milyon 508 bin 294 seçmen, 150 milletvekilini belirlemek için oy kullandı.
İktidardaki Gürcü Hayali Partisi, 2012, 2016 ve 2020’deki parlamento seçimleri ardından yüzde 53,93 oyla üst üste dördüncü kez seçimlerden galip çıktı.
Devlet Başkanı Salome Zurabişvili ise seçime ‘Rus operasyonu’yla müdahale edildiğini iddia ederek seçim sonuçlarını kabul etmeyeceklerini belirtti. Zurabişvili, seçim sonuçları tanımayan muhalefet partileri ve halkı sonuçları protesto etmek üzere başkent Tiflis’te toplanmaya çağırdı.
Göstericiler, hükümetten yeni parlamento seçimlerinin yapılmasını talep etti.
Avrupa Birliği (AB) üyesi bazı ülkeler Gürcistan’daki seçim sonuçlarını tanımayacaklarını açıklarken bu ülkelerden gönderilen heyetler, ülkedeki makamlarla seçimlere ilişkin temaslarda bulundu.
Seçimden bir ay sonra 28 Kasım’da Başbakan İrakli Kobakhidze’nin AB katılım müzakelerini 2028’e kadar askıya aldığını duyurmasıyla ikinci bir protesto dalgası başladı. Bu protestolar hala devam ediyor.
Daha sonrasında devlet başkanı ülke tarihinde ilk kez 300 kişiden oluşan seçim kurulunca 14 Aralık’ta seçildi. Sonuca göre Gürcistan Milli Futbol Takımı formasını 1992-2002 arasında giyen ve 2016’dan beri milletvekilli olan Mikheil Kavelaşvili, ülkenin 6’ncı devlet başkanı seçildi.
Avusturya’da aşırı sağ ilk kez galip
Avusturya’da 29 Eylül’deki genel seçimlerde aşırı sağcı Avusturya Özgürlük Partisi (FPÖ) oyların yüzde 28,8’ini aldı. Aşırı sağ, ülke tarihinde ilk defa birinci oldu.
Seçimleri iktidarın büyük ortağı merkez sağ Avusturya Halk Partisi (ÖVP) yüzde 26,3’le ikinci, Sosyal Demokrat Parti (SPÖ) yüzde 21,1’le üçüncü tamaladı.
Aşırı sağcıların kazandığı seçim sonrasında meclise giren partilerin FPÖ ile koalisyon istememesi üzerine siyasi bir çıkmaz oluştu.
Son olarak Cumhurbaşkanı Van der Bellen, hükümet kurma yetkisini merkez sağ ÖVP Genel Başkanı ve Başbakan Nehammer’e verdi.
Nehammer son olarak dün (24 Aralık), görüşmelerin olumlu ilerlediğini ve Ocak 2025’te üçlü koalisyon hükümetinin kurulabileceğini düşündüğünü söyledi.
Hindistan’da haftalar süren genel seçim
900 milyon seçmenden 650 milyonun oy verdiği, 39 gün süren Hindistan genel seçimlerinde ülke genelindeki aşırı sıcaklar nedeniyle 33 seçim görevlisi öldü.
Çin sınırındaki Malogam beldesinde tek bir kadın seçmenin oy kullanabilmesi için seçim ekibi dağları ve nehir yataklarını aşarak 500 kilometreye yakın bir mesafe katetti.
Bu sırada sandıkta son seçimlerden galip çıkan Hindistan Başbakanı Narendra Modi, onlarca muhalefet partisinin ‘Hindistan Ulusal Kalkınma Kapsamlı İttifakı (INDIA)’ adı altında toplandığı geniş koalisyona karşı yarıştı.
Modi ise, partisi Bharatiya Janata (BJP) liderliğindeki ‘Ulusal Demokratik İttifakı (NDA) ile seçimlere girdi.
Halk, ilk aşaması 19 Nisan’da başlayan seçimlerde 26 Nisan, 7, 13, 20, 25 Mayıs ve son olarak 1 Haziran’da oy kullandı.
4 Haziran’da açıklanan sonuçlara göre seçimin galibi Modi’nin liderlik ettiği NDA oldu.
Halk, Modi’nin partisine 2019’daki seçimlerde 303 sandalye vermişken bu sayı bu yılki seçimlerle 240’a düştü. Öte yandan muhalefet ittifakı anketlerin çok üzerine çıkıp 543 sandalyenin 231’ini kazandı.
Venezuela’da seçim sonrası protestolarda 28 kişi öldü
Venezuela’da 28 Temmuz’daki devlet başkanı seçimini Nicolas Maduro, yüzde 51,20 oyla üçüncü kez kazandı.
Muhalefet koalisyonu Birleşik Demokratik Platform (PUD) adayı Edmundo Gonzalez ve muhalif lider Maria Corina Machado ise seçim sonuçlarını reddetti.
Gonzalez, hakkında tutuklama kararı çıkarılmasının ardından eşiyle 8 Eylül’de İspanya Hava Kuvvetleri’ne ait uçakla Caracas’tan Madrid’e gitti.
Seçimlerden sonra başlayan protestolarda 28 kişi öldü, 1000’den fazla kişi yaralandı ve 2 bin 400’ü aşkın kişi gözaltına alındı.
Seçim süreciyle ilgili şeffaflığın sağlanması ve itidalli davranılması çağrısında bulunan ABD ve bazı AB ülkeleri, muhalefet adayı Gonzalez’i seçilmiş devlet başkanı olarak tanıdığını açıkladı.
Maduro, 10 Ocak 2025’te düzenlenecek törenle yemin ederek göreve başlayacak.
Tayvan’ın yeni lideri Lai’nin konuşması, Çin’in tepkisini çekti
Çin’le egemenlik mücadelesindeki Tayvan’da halk, başkanlık ve parlamento seçimleri için ocakta sandık başına gitti. Seçimler öncesinde Çin’e ait yüksek irtifa balonlarının Tayvan çevresindeki faaliyetinin arttığı görüldü.
Seçimler, iktidardaki Demokratik İlerici Parti’nin (DPP) adayı, görevdeki Başkan Yardımcısı Lai Ching-te’nin zaferiyle sonuçlandı. Öte yandan başkanlık seçimleriyle yapılan parlamento seçimlerinde hiçbir parti Meclis’te çoğunluğu sağlayacak sayıda sandalye kazanamadı.
Lai, başkan olarak yaptığı ilk konuşmada Tayvan Boğazı’nın iki yakasındaki statükoyu koruma sözü verirken Çin’e, Tayvan’ı askeri olarak tehdit etmeye son verme çağrısında bulundu. Lai, “Anayasaya göre Çin Cumhuriyeti’nin (Tayvan) egemenliği bütün olarak halka aittir. Çin Cumhuriyeti ve Çin Halk Cumhuriyeti birbirinin boyunduruğunda değildir” dedi.
Pekin yönetimi, konuşmadan dört gün sonra, Ada ve çevresini kuşatan kapsamlı askeri tatbikata başladı.
Pakistan’da seçimler, zor şartlar altında yapıldı
Pakistan’da 128 milyonu aşkın seçmen, ülkede beş yıl yasama görevini yürütecek Pakistan Ulusal Meclisi (NA) ve eyalet meclislerinin seçimi için 8 Şubat’ta oy kullandı.
Seçimlere yaklaşılırken ülkenin Belucistan ile Hayber Pahtunhva eyaletlerindeki olaylarda en az 36 kişi öldü. Genellikle seçim görevlileriyle milletvekillerinin hedef alındığı bu saldırılar, seçimlerin güvenli bir atmosferde geçip geçmeyeceğine dair soru işaretlerine yol açtı.
Seçim Komisyonu’nun paylaştığı verilere göre seçimleri, eski Başbakan İmran Han’ın partisi Pakistan Adalet Hareketi (PTI) destekli bağımsız milletvekilleri birinci, eski Başbakan Navaz Şerif’in liderliğini yaptığı Pakistan Müslüman Ligi-Navaz (PML-N) ise ikinci sırada tamamladı.
Öte yandan seçimlerden birinci parti olarak çıksa da PTI, çok sayıda seçim bölgesinde oyların çalındığını ve rakip partilerin adaylarına kaydırıldığını iddia etti.
PML-N’nin adayı Şahbaz Şerif, 3 Mart’ta Ulusal Meclis’te 201 oy alarak ikinci kez Başbakan seçilirken, Pakistan Halk Partisi (PPP) ile PML-N ortak adayı Asıf Ali Zerdari de yeniden Cumhurbaşkanı seçildi.
Bangladeş’te muhalefetin seçim boykotlarının gölgesinde sandığa gidildi
Bangladeş’te, ana muhalefetteki Bangladeş Milliyetçi Partisi (BNP) ocaktaki seçimlerden yaklaşık iki ay önce Başbakan Şeyh Hasina Vecid hükümeti yerine geçici ve ‘tarafsız’ bir hükümetin kurulmasını talep ederek protestoya başladı.
Seçim protestoları nedeniyle gerginliklerin sürdüğü dönemde yapılan 12’nci genel seçimlerde, Başbakan Hasina liderliğindeki iktidar partisi Avami Birliği, meclisteki 298 koltuktan 222’sini kazandı.
Hasina’nın yemin ederek göreve başlamasından yaklaşık altı ay sonra, hükümetin kamuda kontenjan kararı nedeniyle ülke genelinde protestolar başladı. Gösteriler sırasında şiddet olaylarında yüzlerce kişi ölürken, binlerce kişi de gözaltına alındı.
Bu sırada Asya’nın ‘Demir Leydi’si Başbakan Hasina, 5 Ağustos’ta resmi konutundan ayrılarak askeri helikopterle Hindistan’a gitti. Hasina’nın istifasının açıklanmasının ardından Nobel ödüllü Muhammed Yunus, geçici hükümet başkanı olarak yemin edip göreve başladı.